1. Rozwój fizyczny 4-latka

Prawidłowy rozwój dziecka już od najmłodszych lat charakteryzuje się dużą aktywnością ruchową, która u dziecka 4-letniego zdecydowanie nabiera tempa. To w tym wieku kształtuje się pełna sprawność chodzenia, biegania i skakania. To teraz długie spacery z rodzicami, przejażdżki na rowerze, zabawy w berka sprawiają 4-latkowi dziką przyjemność. Angażuje się on we wszystkie czynności związane z ruchem – wspinaczkę po drabinie, skakanie z murka, przeskakiwanie przeszkód, chodzenie tyłem. Potrafi zapanować nad momentem startu, zatrzymania się, wykonywania szybkich zwrotów i uników, zeskoczenia na obie nogi wraz z utrzymaniem równowagi. Niektóre „wariacje ruchowe” mogą wywoływać niepokój rodziców o bezpieczeństwo dziecka, należy pamiętać, że 4-letnie dziecko zazwyczaj działa spontanicznie i nie zdaje sobie sprawy z możliwych konsekwencji. Rolą rodziców jest zrównoważenie tego, co umie 4-latek z tym, co zagraża jego zdrowiu, bez powstrzymywania jego prawidłowego rozwoju.

Dzieci 4-letnie są zwykle bardzo ruchliwe i aktywne. Większość z nich:

• potrafi jeździć na trzykołowym rowerku,

• podskakuje na jednej nodze,

• skacze z tapczanu,

• potrafi przeskakiwać obunóż przez przeszkodę,

• stoi kilka sekund na jednej nodze,

• kopie piłkę do celu.

2. Zdolności manualne

Na tym etapie rozwój dziecka jest wspomagany przez przedmioty, które mobilizują dziecko do wykonania większego wysiłku. Na przykład ważną rolę odgrywa tu piłka, gdyż uaktywnia ręce 4-latka. Za jej pomocą dziecko rozwija umiejętność rzucania na coraz większe odległości a także jej chwytania czy kozłowania (niezwykle rzadko w tym wieku i zazwyczaj na bardzo krótki dystans). Łapanie piłki będącej w ruchu w obie dłonie bywa nieco trudne do opanowania przez 4-latka. Szybkość lotu piłki i jej wielkość muszą być odpowiednio dostosowane, by umożliwić dziecku sukcesywne rozwijanie tej sprawności. Jednocześnie silnie rozwijają się też zdolności manualne przedszkolaka – 4-latek chętnie bawi się w wycinanie, przyklejanie, kolorowanie małych i szczegółowych rysunków, nawlekanie koralików itp. Skoncentrowanie się na wymagającej uwagi i dokładności pracy usprawnia nie tylko jego umiejętności manualne, ale też rozwija poczucie przestrzeni i wyobraźnię.

Dzieci 4-letnie są coraz dokładniejsze. Większość dzieci bez problemu:

• przecina na pół mały kawałek papieru,

• rysuje krzyżyk, kółko,

• układa literkę "z" z patyczków,

• kopiuje kształty niektórych liter,

• układa proste puzzle,

• buduje wieżę z klocków,

• nawleka na sznurek większe koraliki.

3. Rozwój intelektualny przedszkolaka

4-letnie dziecko odznacza się także niezwykłą kreatywnością i ciekawością. Cały czas sprawdza i bada. Rozwój dziecka następuje poprzez eksperymentowanie i dowiadywanie się rzeczy o świecie, zjawiskach, zwierzętach i ludziach. Niemowlęce dotykowe doświadczanie otoczenia ustępuje miejsca dociekliwym pytaniom, kojarzeniu przyczyn ze skutkami. To, co interesuje 4-latka, to przede wszystkim bajki, opowieści, czytadła, słuchowiska, nawet do tego stopnia, że potrafi godzinami słuchać jednej ulubionej historii. Dlatego tak ważne jest, żeby rodzice jak najwięcej czasu poświęcali na czytanie dziecku książek. W ten sposób uczy się ono przyswajania, kojarzenia faktów i słuchania ze zrozumieniem. Książki stymulują rozwój intelektualny dziecka poprzez zaznajamianie go z literkami i cyframi, które ten potrafi rozróżniać, nazywać i kaligrafować (niektóre przedszkolaki potrafią zapisać swoje imię, ale nie potrafią utrzymać jednej linii pisma). 4-latek z reguły liczy do 3 i nazywa kolory, a rysunki zaczynają coraz częściej przypominać określone przedmioty.

U 4-latków bardzo dynamicznie rozwija się mowa i rozumienie mowy, dzieci zadają dużo pytań, wszystko chcą wiedzieć i wszystko je ciekawi. 4-letni maluch:

• tworzy neologizmy,
• zadaje dużo pytań,
• potrafi opisać coraz więcej stanów emocjonalnych,
• ma bujną wyobraźnię,
• zaczyna rozumieć następstwo czasów,
• zna kilka piosenek, wierszyków,
• zna imiona najbliższych mu osób: rodziców, rodzeństwa, krewnych, pań w przedszkolu, kolegów z piaskownicy,
• chętnie słucha bajek, historii i opowieści.

4. Rozwój emocjonalny przedszkolaka

Wraz z rozwojem mowy postępuje rozwój emocjonalny dziecka. 4-latek chętnie wczuwa się w rolę i żywo reaguje emocjonalnie. Często miesza rzeczywistość z bajkami i marzeniami. Rolą rodziców jest kontrolowanie jego postrzegania świata, odpowiadanie na wszystkie pytania i poprawianie jego wyobrażeń. Wzrasta świadomość przeżywania uczuć i ich ekspresji. Szczególnie w tym wieku nasilają się takie uczucia jak lęk związany z rozwijającą się wyobraźnią, wstyd, zakłopotanie, zazdrość, duma czy wina. Uczucia te kształtują się w sposób naturalny. Nie wolno ich negować i dodatkowo wprawiać dziecko w zakłopotanie. Pojawiają się zagadnienia etyczne i moralne, sumienie.

5. Czterolatek a samodzielność

Czterolatek coraz więcej czynności wykonuje sam. Większość 4-latków:

• zapina i odpina guziki,

• odkręca słoik,

• otwiera drzwi,

• myje i wyciera ręce i buzię,

• potrafi posmarować chleb masłem,

• korzysta ze sztućców,

• korzysta samodzielnie z toalety,

• samodzielnie myje zęby,

• potrafi samodzielnie zdjąć i założyć kurtkę, czapkę, szalik.

ROZWÓJ   3-LATKA

Trzylatek jest ciekawy świata:

• Wiele rzeczy go interesuje i chętnie o nie pyta („A co to?”, „A po co?”).

• Ma coraz lepszą pamięć, może się już nauczyć prostej piosenki albo wierszyka (jeśli zechce!).

• Wie, jakiej jest płci i jak ma na imię.

• Rozumie, do czego służą przedmioty codziennego użytku.

• Potrafi rozwiązywać proste problemy, np. wie, że trzeba dosunąć do regału krzesło, by dosięgnąć czegoś, co znajduje się wysoko na półce.

• Radzi sobie z prostą układanką.

• Wie, ile to jest jeden (klocek, miś), ile dwa (samochody), a co znaczy „wiele”. Rozumie pojęcia w rodzaju „mniej”, „więcej”, „mniejszy”, większy”. Potrafi segregować przedmioty (np. do jednego pudełka wkłada klocki, do drugiego misie). Te umiejętności są ważniejsze od wymieniania cyferek po kolei (mnóstwo dzieci recytuje „jeden – dwa – trzy”, ale nic to dla nich nie znaczy).

Jeśli dziecko nie zadaje pytań, nie jest zainteresowane otoczeniem, nie układa prostych układanek, spróbuj poświęcać mu więcej czasu. Baw się z nim i rozbudzaj jego ciekawość.

Trzylatek całkiem nieźle mówi:

• Używa kilkuset słów (a rozumie jeszcze więcej) i prawie wszystkich części mowy (czasowników rzeczowników, przymiotników itp.).

• Buduje zdania, także przeczące.

• Choć stosuje reguły gramatyczne, wciąż robi błędy. Większość trzylatków opuszcza trudne głoski lub zastępuje je innymi, przestawia sylaby, ale nawet obce osoby mogą wiele zrozumieć z tego, co dziecko mówi.

• Może się zacinać, zwłaszcza gdy jest przejęte lub się spieszy. Nie zwracaj na to uwagi, nie upominaj. Bo gdy smyk uzna, że ma problem z mówieniem, trudniej mu będzie przekroczyć ten etap.

• Maluch w tym wieku mówi już o sobie w pierwszej osobie („Chcę iść na dwór”, zamiast „Jaś chce...”).

• Rozumie polecenia i przynosi właściwą zabawkę, nawet jeśli nie pokażesz jej palcem.

• Potrafi wskazać wiele części ciała.

• Jest w stanie śledzić akcję bardziej złożonych bajek.

Jeśli twój trzylatek prawie nie mówi, zabierz go do logopedy,  który sprawdzi, czy nie kryje się za tym jakiś problem. Zbada, czy malec dobrze rozumie, co się do niego mówi, w razie potrzeby poprosi o konsultację psychologa, laryngologa lub foniatrę.Niezależnie od przyczyn kłopotów pomoże malucha „rozgadać”.

Trzylatek ma coraz sprawniejsze rączki:

• Ruchy rąk są coraz lepiej skoordynowane.

• Jedna ręka zaczyna dominować.

• Dziecko rysuje i maluje, a jego rysunki są coraz mniej przypadkowe, choć na ogół trudno odgadnąć, co przedstawiają.

• Rysuje zamknięte kółko, próbuje kolorować obrazki, choć robi to niedokładnie.

• Umie ulepić wałeczek z plasteliny i nawlec duży koralik na sznurówkę.

• Z zapałem pomaga w ugniataniu ciasta.

• Próbuje używać nożyczek, choć sprawia mu to sporo trudności.

• Buduje wieżę z około ośmiu drewnianych klocków.

Trzylatek biega, skacze, lubi ruch

• Trzylatek bez kłopotu biega, omija przeszkody i nie wywraca się z byle powodu.
• Schodzi ze schodów, stawiając nóżki na przemian.
• Na spacerach uwielbia urozmaicać sobie marszrutę: chodzi po krawężnikach, podjazdach dla wózków, schodkach.
• Potrafi kręcić się wokół własnej osi, podskakiwać, kucać, chodzić na palcach, stać na jednej nodze i zeskoczyć ze schodka, nie tracąc równowagi podczas lądowania.
• Wspina się po drabinkach, zjeżdża ze zjeżdżalni, jeździ na trzykołowym rowerku.
• Próbuje naśladować czyjeś ruchy.
• Łapie i rzuca piłkę.