Zachęcam do lektury cyklicznych materiałów, przybliżających zagadnienia logopedyczne. Znajdziecie tu wiele ważnych wiadomości i praktycznych wskazówek dotyczących rozwoju językowego Waszych pociech.

LOGOPEDIA jest nauką zajmującą się kształtowaniem prawidłowej mowy, zapobieganiem powstawaniu wad wymowy, usuwaniem, korekcją wad wymowy oraz nauczaniem mowy w przypadku jej braku lub utraty.

ZADANIA LOGOPEDII:

· kształtowanie prawidłowej mowy, czyli dbanie o jej prawidłowy i jak najlepszy rozwój pod względem fonetycznym, gramatycznym i leksykalnym;

· doskonalenie wymowy już ukształtowanej;

II.

· usuwanie wad wymowy;

· nauczanie mowy (mówienia i rozumienia) w przypadku jej braku lub utraty;

· usuwanie zaburzeń głosu;

· usuwanie trudności w pisaniu i czytaniu;

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ROZWÓJ MOWY:

Stopień rozwoju mowy zależy od wpływu środowiska oraz od fizycznego i psychicznego rozwoju dziecka. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowią podstawę kształtowania się i rozwoju jego osobowości. Dzięki rozumieniu mowy dziecko poznaje otaczający go świat, dzięki umiejętności mówienia jest w stanie wyrazić swoje myśli, uczucia, spostrzeżenia. Jeśli proces mowy przebiega prawidłowo, wówczas prawidłowy jest także proces myślenia. Mowa kształtuje się w procesie myślenia, bierze w nim udział, kształtuje myślenie. Jest to związek współzależności.

Kształtowanie się i rozwój mowy ma również ścisły związek z rozwojem społecznym. Częste kontakty werbalne dziecka z otoczeniem przyspieszają ten rozwój, doskonaląc mowę, bogacąc słownictwo, ucząc prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem mowy. Wszystkie te czynniki wpływają na prawidłowy obraz mowy. Poprawne myślenie, rozwój społeczny i prawidłowy rozwój mowy świadczą o dojrzałości dziecka do podjęcia nauki szkolnej.

ABC ROZWOJU MOWY DZIECKA

Proces rozwoju mowy przebiega etapami i trwa kilka lat. Mowa dziecka postępuje wraz z jego rozwojem fizycznym i psychicznym. W rozwoju mowy wyróżniamy następujące okresy:

· okres melodii (do 1 roku życia),

· okres wyrazu ( 1 – 2 rok życia)’

· okres zdania ( 2 – 3 rok życia),

· okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7 rok życia dziecka).

OKRES MELODII to stadium przedjęzykowe. W okresie tym wyróżnia się dwa ważne dla rozwoju mowy podokresy:

- głużenie (gruchanie) – odruch bezwarunkowy, powstają przypadkowe dźwięki. Niemowlę z upodobaniem wymawia gardłowe dźwięki. Głużenie to ekspresja uczuć, nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych, znakomity trening warg, języka i podniebienia miękkiego Głużą także dzieci niesłyszące,

- gaworzenie (5 – 7 miesiąc), naśladowanie usłyszanych dźwięków, dziecko tworzy zbitki sylab. Gaworzą tylko dzieci słyszące, a więc gaworzenie jest informacja o tym, że dziecko słyszy. Gaworzenie jest treningiem dla słuchu. Jeśli do 7 miesiąca życia dziecko nie gaworzy konieczna jest konsultacja lekarska.

Jak pomóc w nauce mowy:

§ starajmy się mówić do dziecka jak najwięcej, gdy wykonujemy przy nim różne czynności , opowiadajmy mu o tym co robimy;

§ pozwalajmy dziecku od czasu do czasu włączać się w tę rozmowę;

§ naśladujmy dźwięki, jakie wydaje dziecko;

§ zwracajmy się wprost do dziecka, opowiadajmy mu co robimy w danej chwili, modulujmy odpowiednio głos i przez cały czas utrzymujmy kontakt wzrokowy z dzieckiem;

Okres melodii kończy się następującymi osiągnięciami:

a) Pod koniec pierwszego roku życia pojawiają się pierwsze słowa wypowiadane ze zrozumieniem. Składają się one z sylab: ma – ta – ba –la

b) Roczne dziecko rozumie mowę dorosłych – rozumienie mowy wyprzedza jej formę czynną; mało mówi , bardzo dużo rozumie.

c) Spełnia nasze proste polecenia; zna swoje imię, pokazuje części ciała.

OKRES WYRAZU ( 1 – 2 rok życia).

Około 9 – 12 miesiąca życia dziecko zaczyna świadomie łączyć sylaby, w taki sposób powstają pierwsze wypowiedziane ze zrozumieniem wyrazy: mama, tata, baba. Roczne dzieckozazwyczaj mówi także kilka słów dźwiękonaśladowczych np. miau, miau (kot), hau, hau ( pies). Każdy maluch przejawia niesamowitą inwencję w tworzeniu własnych słów, zrozumiałych tylko dla najbliższych mu osób. Ważne jest , by jak najwcześniej podawać dziecku prawidłowe nazwy. Roczne dziecko już dużo rozumie, wykonuje proste polecenia. Nadal jednak porozumiewa się z rodzicami przede wszystkim za pomocą gestów.

W tym okresie dziecko opanowuje wszystkie samogłoski( bez ę, ą) i sporo spółgłosek: m, t, b, k, d, czasem ś, ć.

12 – miesięczne dziecko mówi ze zrozumieniem dwa, trzy słowa. Rozpoznaje rodziców. 15- miesięczny maluch rozumie i wykonuje złożone polecenia. Chętnie używa wyrazów dźwiękonaśladowczych. Reaguje na swoje imię, jednak nie potrafi go jeszcze wymawiać. Zasób słów się zwiększa. W wieku 18 miesięcy wymawia około 10 słów. Rozumie już znacznie więcej. Pod koniec 2 roku życia dziecko operuje kilkudziesięcioma poprawnie wymawianymi wyrazami i ogromną liczba zastępczych. Zaczyna budować zdania. Od tej pory rozwój mowy nabiera gwałtownego przyspieszenia.

Jak pomóc w nauce mowy:

§ mówmy do dziecka powoli, wyraźnie, krótkimi zdaniami, używajmy prostych słów;

§ starajmy się mówić o tym co się dzieje , opisujmy tylko te rzeczy, które dziecko może zobaczyć;

§ zwracajmy uwagę dziecka na niektóre wyrazy;

§ czytajmy proste wierszyki, krótkie historyjki., śpiewajmy. Zachęcajmy, by dziecko powtarzało za nami proste rymy;

§ mówmy do dziecka normalnie, wszystkie wyrazy wypowiadajmy prawidłowo, unikajmy słów z dziecięcego języka;

§ słuchajmy dziecka bardzo uważnie, patrząc na nie nie poganiamy, nie przerywajmy, nie okazujemy zniecierpliwienia – niewiele trzeba, aby zniechęcić malca do podejmowania wysiłku;

§ oglądajmy razem z dzieckiem książeczki z kolorowymi obrazkami, pokazujmy i nazywajmy przedmioty i osoby, dzięki temu wzbogacamy jego słownictwo;

§ nie zmuszajmy dziecka do powtarzania słów i zdań;

OKRES ZDANIA ( 2 – 3 rok życia); mowa jest dalej doskonalona. Nastepuje gwałtowny rozwój słownictwa

Przed ukończeniem dwóch lat, czasem około 20 miesiąca, pojawiają się pierwsze zestawienia wyrazów, przypominające zdania. Gdy maluch kończy 2 lata, zazwyczaj używa już od kilkudziesięciu do kilkuset słów i łączy je w zdania z dwóch, trzech wyrazów. Właśnie wtedy odbywa się bardzo intensywny rozwój mowy. Dziecko mówi dużo, powtarza te same słowa, cieszy się z poznawania nowych, pyta, rozmawia z zabawkami, opowiada, mówi do siebie, śpiewa.

W trzecim roku życia przyrost słów jest bardzo duży, a umiejętność budowania zdań rozwija się w szybkim tempie. Dziecko mówi dużo i jeszcze więcej chce wiedzieć. Używa około tysiąca słów. Ma już prawidłowo rozwinięty słuch fonematyczny, zwany słuchem mowy. Jest to umiejętność rozumienia dźwięków danego języka. Ukształtowała się ona pod wpływem wypowiadanych do dziecka słów. Dziecko słuchając mowy, uczy się rozróżniać dźwięki i zapamiętuje je.

Dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe. Opanowane spółgłoski to: wargowe: p, b, m, p’, b’, m’; wargowo – zębowe: w -f, w’-f’, środkowo – językowe: ś, ź, ć, dź, ń, k`, g’; tylnojęzykowe: k, g orazc, t, n ,d, l, ł, j.

Jak pomóc w nauce mowy:

§ bawmy się z dzieckiem, jego nowymi umiejętnościami: niech maluch opowiada bajki, dzieli się tym co przeżył- zgodnie ze swoimi możliwościami;

§ mówmy do dziecka normalnie, nie naśladujmy jego mowy, nie spieszczajmy, w rozmowie z dzieckiem używajmy zawsze poprawnych form;

§ cierpliwie odpowiadajmy na wszystkie pytania, starajmy się utrzymywać kontakt wzrokowy;

§ zadawajmy dziecku pytania;

§ słuchajmy dziecka uważnie, niech wie, że interesuje nas to, o czym mówi;

§ nie poprawiajmy dziecka, bo zniechęcimy je do mówienia;

§ zachęcajmy dziecko do opowiadania, będzie musiało przypomnieć sobie różne szczegóły i znaleźć właściwe słowa by je opisać;

§ sprawmy, żeby rytuałem stało się codzienne czytanie dziecku, objaśniajmy ilustracje w książeczkach;

§ używajmy tych samych słów w różnym kontekście;

§ czytajmy wierszyki i zachęcajmy dziecko. Ich rytm i rym wyrabiają słuch oraz pamięć. Poezja działa na wyobraźnię, kształtuje mowę symboliczną, nie związaną bezpośrednio z działaniem;

§ bawcie się w różne zabawy słowne np.: zagadki, głuchy telefon, zgadnij, co to?

§ uczmy dzieci wyliczanek, rymowanek, krótkich wierszyków, piosenek;

§ w zabawach określajmy cechy osób, przedmiotów, zwierząt itp. np.: wesoła dziewczynka, niskie krzesło, szybki samochód, chytry lis.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECKA (3 – 7 rok życia dziecka);Okres przedszkolny sprzyja poszerzeniu słownictwa i budowania coraz bardziej złożonych zdań.

To czas opanowania najtrudniejszych głosek: sz, ż, cz, dż, r oraz różnicowania ich z: s ,z, c, dz, i ś ,ź, ć, dź, r i l. Dziecko w wieku od 3 do 7 lat zadaje mnóstwo pytań, tworzy niezwykłe opowieści jego wypowiedzi charakteryzują się bogatą wyobraźnią (rodzice boją się, że ich dziecko zaczyna kłamać).Tymczasem jest to pewna prawidłowość zwana konfabulacją. Wzbogaca się jakościowo i ilościowo słownik dziecka. Operuje ono rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, przysłówkami i zaimkami.

Jak pomóc w doskonaleniu sztuki mówienia:

§ czytajmy dziecku coraz bardziej rozbudowane historie - powieści dla dzieci napisane ładnym, literackim językiem;

§ zachęcajmy dziecko do używania różnych czasów, omawiając czynności, które były wykonywane w przeszłości i te, które planujecie w przyszłości;

§ bawcie się w różne zabawy dźwiękonaśladowcze i słowne np.: zagadki, głuchy telefon, zgadnij, co to?

Jeśli do 5 roku życia dziecko nie przejawia zainteresowania poprawnym sposobem mówienia, widoczne są wady wymowy, to należy zgłosić się do LOGOPEDY!

Dziecko 6 – letnie powinno wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i budować zdania logiczne, poprawne pod względem gramatyki i składni. Jego mowę powinien cechować właściwy akcent, rytm i melodia.

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU MOWY DZIECKA

Trzylatek powinien poprawnie wymawiać:

wszystkie samogłoski: ustne (a, o, e, u, i, y), nosowe (ę, ą), jednak w mowie spontanicznej mogą występować odstępstwa, np. zamiana samogłosek a na o, e na a, i na y

spółgłoski dwuwargowe twarde (p, b, m) i ich zmiękczone odpowiedniki (pi, bi, mi)

spółgłoski wargowo – zębowe: twarde (f, w), i zmiękczone (fi, wi)

spółgłoski przedniojęzykowo – zębowe (t, d, n)

spółgłoski przedniojęzykowo – dziąsłowe (l, li)

spółgłoski środkowojęzykowe (ś, ź, ć, dź, ń)

spółgłoski tylnojęzykowe twarde (k, g) i zmiękczone (ki, gi)

spółgłoski tylnojęzykowe (ch)

Chociaż dużo głosek dziecko potrafi wypowiadać w izolacji i pod dyktando, natomiast w mowie spontanicznej są one zamieniane na łatwiejsze pod względem artykulacyjnym. Jest to okres, w którym znacznie wzrasta zasób słownictwa dzieci.

Mowę dziecka trzyletniego cechuje zmiękczanie głosek, zamiast s , z, c ,dz lub sz, ż, cz, dż mówi ś, ź, ć, dź; głoska r może być wymawiana jak l lub ł; zamiast f występuje ch i odwrotnie.

Grupy spółgłoskowe sa upraszczane w nagłosie i śródgłosie wyrazu, brak jest wyraźnych końcówek w wyrazach.

Wymowa dziecka czteroletniego:

utrwalają się głoski przedniojęzykowo - zębowe twarde (s, z, c, dz), dziecko nie powinno wymawia ich jako zmiękczone (ś, ź, ć, dź )

pojawia się przedniojęzykowo – dziąsłowa twarda głoska r, chociaż jej brak nie powinien jeszcze niepokoić

głoski przedniojęzykowo dziąsłowe twarde: sz, ż, cz, dż mogą być zamieniane na przedniojęzykowo zębowe twarde s, z, c, dz lub zmiękczone ś, ź, ć, dź

grupy spółgłoskowe sa jeszcze upraszczane, wyrazy poskracane, głoski poprzestawiane

Mowa dziecka pięcioletniego:

zaczynają się ustalać głoski sz, ż, cz, dż, które powinny pojawić się czwartym roku zycia. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej zamienia je na s, z, c, dz

głoska r powinna już być wymawiana prawidłowo, ale często pojawia się dopiero w tym okresie

głoski dźwięczne np. p, b, g powinny już brzmieć dźwięcznie

grupy spółgłoskowe są jeszcze upraszczane w nagłosie wyrazu i w śródgłosie

Dziecko pięcioletnie poprawnie wymawia wszystkie dźwięki, swobodnie posługuje się mową. Potrafi tworzyć opowiadania uwzględniając sekwencję zdarzeń. Duży postęp widoczny jest także w rozwoju słuchu fonemowego – dziecko potrafi określić pierwszą głoskę w wyrazach
Zdarzają się kłopoty z wymow

Mowa dziecka sześcioletniego powinna już być opanowana pod względem dźwiękowym.

ą grup spółgłoskowych, zwłaszcza w śródgłosie wyrazu.

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI, DOTYCZĄCE WSPOMAGANIA ROZWOJU MOWY DZIECKA

Kierujmy swoje wypowiedzi do dziecka od pierwszych dni jego życia, barwa głosu powinna być ciepła, stonowana;

Mówmy do dziecka jak najwięcej. Podczas wykonywania codziennych czynności przy dziecku opowiadajmy mu co robimy, opisujmy wykonywane czynności. Przemawiajmy do dziecka spokojnie i powoli, to je wycisza, działa kojąco, a tym samym usposabia do uważnego słuchania. Dla rozwoju dziecka jest to bardzo stymulująca sytuacja;

Zwracając się do dziecka, mówmy powoli i wyraźnie, budujmy zdania krótkie i poprawne językowo, używajmy prostych słów, modulujmy własny głos;

Nie używajmy zdrobnień i nie nazywajmy przedmiotów określeniami stosowanymi przez dzieci. Mówmy o przedmiotach tak jak się nazywają, nawet jeśli dziecko w stosunku do nich będzie używało własnego słownictwa;

Rozbudowujmy wypowiedź dziecka, wprowadzając dodatkowe informacje;

Słuchajmy dziecka uważnie, niech wie, że interesuje nas to o czym mówi, to zachęci je do rozmowy. Nie przerywajmy dziecku, kiedy stara się coś opowiedzieć, nie dopowiadajmy zniecierpliwieni- niewiele trzeba, aby zniechęcić malca do podejmowania wysiłku.

Cierpliwie odpowiadajmy na wszystkie zadawane pytania i udzielajmy wyczerpujących odpowiedzi;

Starajmy się kierować wypowiedzi w stronę dziecka, aby widziało nasza twarz, w ten sposób będzie mogło obserwować pracę aparatu artykulacyjnego;

Wyczulmy dziecko na konieczność dbania o higienę jamy ustnej

Nauczmy dziecko gryźć i żuć;

Czytajmy dziecku wiersze, bajki, krótkie historyjki, uczmy je krótkich cytatów na pamięć, zachęcajmy do powtarzania prostych rymów. Śpiewajmy dziecku piosenki to na pewno spotęguje jego uwagę;

Czytajmy dzieciom coraz bardziej rozbudowane historie- powieści dla dzieci napisane ładnym literackim językiem. Zachęcajmy do używania różnych czasów, omawiając czynności, które były wykonywane w przeszłości i te, które planujemy w przyszłości

Oglądajmy razem z dzieckiem książeczki z obrazkami i rozmawiajmy o nich, dzięki temu wzbogaci się jego słownictwo;

Zachęcajmy dziecko do rozmowy przez okazanie zainteresowania narysowanym przez niego rysunkiem;

Wykorzystujmy zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze;

Obserwujmy tor oddechowy dziecka, jeśli oddycha ono ustami, zalecana jest wizyta u pediatry;

Nie poprawiajmy ciągle dziecka, bo zniechęcimy je do mówienia. Lepiej powtarzajmy, ale poprawnie, w ten sposób będzie się uczyć zupełnie niepostrzeżenie;

Używajmy tych samych słów w różnym kontekście;

Zapewnijmy dziecku opiekę lekarza specjalisty, gdy ma ono nieprawidłową budowę narządów mowy np. wadę zgryzu, wady te mogą prowadzić do zaburzeń mowy

Skonsultujmy się z logopedą, gdy dziecko nie wymawia głoski, która powinno opanować, nie wywołujmy jej sami, takie zachowanie może prowadzić do deformacji dźwięku;

Nie zmuszajmy dziecka do wypowiadania głosek, których jeszcze nie powinno wymawiać, ze względu na swój wiek i niedojrzałość narządów mowy;

Starajmy się nie podawać dziecku smoczka typu „gryzak” oraz kontrolujmy, by nie ssało kciuka, ponieważ te przyzwyczajenia przyczyniają się do powstawania wad zgryzu, czego konsekwencją może być wada wymowy.

Nauczmy dziecko gryźć i żuć. Gdy dziecku zaczynają wyrzynać się zęby, należy mu podawać twarde pokarmy, które pomagają wyrobić prawidłowy odruch gryzienia i żucia np. marchew, jabłko, skórkę od chleba.

Nie krytykujmy dziecka, nie zawstydzajmy go, strofowany i pouczany, prędzej zacznie unikać mówienia wyrazów z zaburzoną głoską, niż pracować nad prawidłową wymową;

Starajmy się wynagradzać dziecko za prawidłowo wypowiedziane głoski i za aktywność werbalną, nie karzmy za wadliwą wymowę.

Nie przestawiajmy dziecka leworęcznego na praworęczność, gdyż takie zachowanie może być przyczyną jąkania;

Nie bagatelizujmy chorób uszu, gdyż mogą one doprowadzić do dyslalii ( zaburzenia przejawiającego się nieprawidłowościami w sferze wymowy) ;

Ważne jest , aby dziecko miało drożny nos i nauczyło się, że trzeba przez niego oddychać(oddychanie przez usta utrudnia mówienie).

NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ROZWOJU MOWY DZIECKA

Nie u wszystkich dzieci rozwój mowy przebiega harmonijnie i rytmicznie, zgodnie z przyjętymi normami. U tych dzieci mamy do czynienia z różnymi wadami wymowy. O wadzie mówimy wtedy, gdy wymowa odbiega od normy ogólnie przyjętej w danym języku. Największą grupę wad wymowy stanowią wady artykulacyjne zwane dyslalią. Jest to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu głosek, a nawet niemal wszystkich głosek od razu. Przy zachowanym rytmie, melodii i akcencie, sama mowa jest niewyraźna, mało lub zupełnie niezrozumiała.

Dyslalia obejmuje także:

- elizje - opuszczanie głosek w nagłosie, śródgłosie, wygłosie, np. statek – tatek, kot –ot,ko, lampa –lama,lapa

-brak głosek miękkich, np. pies –pes,

-zmiękczanie głosek, np. czapka – ćapka,

-redukcję grup spółgłoskowych, np.szczotka – śotka

-metatezy – przestawki głosowe lub sylabowe np. ławka – wałka, krokodyl - korkodyl

-mowę bezdźwięczną (ubezdźwięcznianie) – nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych, zanik lub brak dźwięczności w jednym fonemie np. wanna – fanna, żaba – szapa.

- rynolalię (nosowanie) –zachodzi wówczas, gdy głoski nosowe wymawiane są jak głoski ustne jest to wtedy nosowanie zamknięte, lub odwrotnie – gdy głoski ustne są wymawiane jako nosowe, tzn łączą się z rezonansem nosowym ,i powstaje nosowanie otwarte. Spotyka się również nosowanie mieszane, polegające na braku lub osłabieniu rezonansu nosowego przy wymowie głosek nosowych z jednoczesna nazalizacja głosek ustnych.

- palatolalię – sprzężone zaburzenia mowy, tj dyslalię wieloraką złożoną i rynolalię otwartą, występujące w przypadku rozszczepów podniebienia

W ramach dyslalii najczęściej spotykamy się z:

- sygmatyzmem (seplenieniem) - nieprawidłowa realizacja głosek: sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz i (szeplenieniem)-nieprawidłowa realizacja głosek: s, z, c, dz jako sz, ż, cz, dż),

- rotacyzmem (reraniem) – nieprawidłowa wymowa głoski r

- lambdacyzmem( lelaniem)- nieprawidłowa realizacja głoski l

- gammacyzmem(geganiem) - nieprawidłowa realizacja głoski tylnojęzykowej zwartej g ijej miękkiego odpowiednikag’

- kappacyzmem (kekaniem )- nieprawidłowa realizacja głoski tylnojęzykowej zwartej k ijej miękkiego odpowiednikak’

Przyczyną wad wymowy są najczęściej nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych, np. warg, języka, wady zgryzu lub zaburzenie analizy i syntezy słuchowej ( słuch fonematyczny).

Dość częstym zaburzeniem mowy spotykanym u dzieci jest jąkanie. Jąkanie funkcjonalne wynika z różnych przyczyn, np.z zaburzeń koordynacji narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego:

- powtarzanie sylab, wyrazów;

- napięcia mięśniowe, zahamowanie wypowiedzi;

- oddech krótki, przerywany lub zatrzymany;

- współruchy mięśni twarzy, szyi, rąk i nóg;

- podniecenie emocjonalne, pocenie się, czerwienienie;

- mowa niewyraźna, monotonna;

- utrudniony, czasem uniemożliwiony kontakt słowny.

Niepłynność mówienia może być spowodowana:

- nakłanianiem dziecka do wypowiedzi (np. popisywania się wierszykami), kiedy ono nie ma na to ochoty;

- ośmieszaniem lub zawstydzaniem dziecka;

- trudnością w wyrażaniu myśli

- nieuważnym słuchaniem lub lekceważeniem jego wypowiedzi

- silnym pobudzeniem emocjonalnym;

- przestawianiem dziecka z lewej ręki na prawą;

- dyskoordynacja miedzy myśleniem, i mową

- naśladownictwem;

- nerwowością

- zaburzeniami emocjonalnymi ( lękiem, niepewnością, frustracjami, zmuszaniem do mówienia)

- uszkodzeniami mózgu, chorobą;

- dziedzicznością

- niekorzystnymi warunkami domowymi: stosowaniem przez rodzinę kar, nadpobudliwością, wstrząsami i urazami emocjonalnymi, zaburzeniami artykulacji i epilepsja

Jeśli niepłynność mówienia występuje rzadko, jest mało dostrzegalna i zmniejsza się z wiekiem, to można sadzić, że jest to normalne, rozwojowe zjawisko. Taka niepłynność ustępuje w wieku sześciu, siedmiu lat, jeszcze przed podjęciem nauki szkolnej. Jednak u pewnej grupy dzieci utrzymuje się, rozwija i przybiera formę spastyczną, czyli wzmożone napięcie mięsni związane bezpośrednio lub pośrednio z aktem mowy.

Zaburzenia i wady wymowy mają negatywny wpływ na funkcjonowanie dziecka w środowisku , na rozwój jego osobowości. Istotne jest, aby już na tym etapie edukacji podjąć odpowiednie działania, mające na celu wspomaganie rozwoju mowy, usprawnianie mowy i korygowanie wszelkich zaburzeń, ponieważ wiek przedszkolny jest odpowiednim momentem na tego typu działania. Sądzę, iż wczesne stosowanie ćwiczeń i zabaw stymulujących rozwój mowy, kształtujących prawidłową artykulację, podnosi sprawność rozumienia języka, pobudza jego rozwój, motywuje dzieci do swobodnego wypowiadania się, a ponadto zapobiega powstawaniu wielu wad wymowy i niweluje już istniejące, sprzyja kształtowaniu poprawnej i wyraźnej mowy, zrozumiałej dla otoczenia.

Zanim język giętki ………

Prawidłowe wymawianie dźwięków mowy nie jest możliwe bez umiejętności prawidłowego oddychania, bez odpowiedniej sprawności narządów artykulacyjnych, czyli warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy Realizacja poszczególnych głosek wymaga różnego układu artykulacyjnego i różnej pracy mięśni. Dlatego też narządy artykulacyjne trzeba ćwiczyć, by wypracować zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia i żuchwy, tak by ćwiczący miał wyczucie tego, jak przy artykulacji określonej głoski, układają się poszczególne narządy mowy. Dużo wytrwałości i codziennie kilkanaście minut czasu potrzebne jest, aby ćwiczenia dały efekty. Praca nad wymową dziecka powinna przebiegać pod kierunkiem logopedy. Ćwiczenia powinny odbywać się w takiej formie, aby dziecko wykonywało je chętnie. Cierpliwość, łagodność i wyrozumiałość ze strony rodziców podczas ćwiczeń są niezbędnymi warunkami uzyskania pozytywnych wyników.

Ćwiczenia logopedyczne zaczynamy od najprostszych stopniowo zwiększając ich trudność. Na początku można wykorzystać naturalne okazje, aby pogimnastykować aparat mowy:

Po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi kremem czekoladowym, miodem poprośmy, aby zlizało je dokładnie jak miś czy kotek;
Kiedy dziecko ziewa, poprośmy, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta;
Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem jak kotek. To ćwiczenie mniej eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka;
Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponujmy mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze;
Podczas jedzenia chrupek proponujemy dziecku, aby przykleiło jego fragment do wałka dziąsłowego, za górnymi zębami, a następnie stukało w chrupek czubkiem języka, tak jak dzięcioł stuka w drzewo;
Podczas higieny jamy ustnej zaproponujmy dziecku liczenie zębów lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno;
Podczas rysowania poprośmy dziecko, aby narysowało językiem kółko (dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust);
Dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, żucie pokarmów, a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego;

Ćwiczenia z małymi dziećmi prowadzimy w formie zabawowej. Skuteczną i atrakcyjną formą ćwiczeń aparatu mowy są zabawy fabularyzowane w czasie których dzieci naśladują za pomocą warg i języka ruchy zwierząt czy różne czynności.

Drodzy Rodzice! Zachęcam do wspólnych zabaw z dzieckiem przed lustrem. Podaję przykłady zabaw do wykorzystania.

Zabawy usprawniające wargi

Baloniki - nadymanie policzków i zatrzymywanie powietrza w nich powietrza, usta ściągnięte. Na hasło „pękł”- przekłuwanie palcami balonika. Słychać odgłos pękania;
Całuski – wargi ściągnięte w „ryjek”, przesyłamy sobie nawzajem całuski;
Usta zaglądają do brzucha/ Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej;
Zmęczony konik - parskanie wargami;
Podwieczorek pieska - chwytanie ustami drobnych cukierków, chrupek, kawałków skórki chleba, itp.;
Zły pies – dziecko szczerzy zamknięte zęby, odsłaniając je tak, aby dziąsła były widoczne. Mogą temu towarzyszyć złowrogie warczenia;
Króliczki - ściskanie i wysuwanie warg mocniej niż przy [u], przesuwanie tym pyszczkiem w prawą i lewą stronę; należy zwracać uwagę, aby dzieci nie ruszały szczęką, a tylko wargami, choćby ich ruchy były minimalne;
Smutny i wesoły pajac – naśladowanie miny wesołego i smutnego pajaca (uśmiech i podkówka);
Zawody? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów;
Rybka - powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła, zęby "zamknięte", jakby bezgłośnie mówić „ po”;
Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki;
Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu [u], położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania;
Drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają;
Straż pożarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: [e o], [i u], [a u] ;
Suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem, wydychanie przez słomkę na dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza);
Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera itp.

Zabawy usprawniające język

Zziajany piesek – dziecko naśladuje zmęczonego psa, który oddycha głośno, z językiem mocno wysuniętym na brodę. Opowiadając dziecku o psie można wplatać elementy z innych ćwiczeń – pies je, zlizuje językiem, szczerzy zęby, ziewa, mlaska, gryzie coś itp.;
Podrap po podniebieniu – wyjaśniamy dziecku, gdzie jest podniebienie i pokazujemy, jak czubek języka delikatnie je „ drapie”;
Broda i wąsy – dziecko sprawdza językiem, wyciągając go mocno w górę i w dół, czy nie rośnie mu broda i wąsy;
Sztuczki – robimy z języka „łyżeczkę” (unoszenie przodu i boków języka), „rurkę,” przez która można wydychać powietrze, „górkę” (czubek języka zaczepiony o dolne zęby, środek się wybrzusza);
Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania;
Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu;
Karuzela - dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę;
Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony;
Liczenie zębów – dotykanie czubkiem języka kolejnych zębów;
Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła;
Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;
Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz;
Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;
Czyszczenie zębów – język czyści ( dziecko szoruje czubkiem języka) po kolei zęby górne od strony wewnętrznej i zewnętrznej, a następnie zęby dolne też z obu stron. Tę zabawę łączymy z ćwiczeniami mięśnia okrężnego ust naśladującymi płukanie buzi wodą. Dziecko nabiera powietrza w policzki, „ przelewa” je kilkakrotnie z jednej strony na druga i wypuszcza. Toaleta zakończona;
Język na defiladzie – liczymy głośno do czterech, dziecko wykonuje energiczne ruchy języka kolejno na górną wargę, do lewego kącika ust, na dolną wargę i do prawego kącika;
Jaszczurka – kładziemy kilka płatków kukurydzianych na talerzyku, dziecko ma je wszystkie zebrać, posługując się tylko czubkiem języka. Możemy pokazać dziecku na ilustracji długie języki jaszczurek;
Małpa – dziecko wprowadza język między górną wargę, a górne zęby lub miedzy dolną wargę, a dolne zęby;
Wahadełko – kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania nim do warg i zębów

Ćwiczenia żuchwy

Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski [a], zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom;
Krokodyl – szeroko otwarta buzia z uwidocznionymi zębami, dziecko wykonuje „ kłapanie paszczą”;
Żarłok – opowiadamy o człowieku, który chciał zjeść wszystko, co spotkał. Ruchy szczęk nie uwidaczniają zębów – jak przy bezgłośnym „am”
Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie;
Na pastwisku – dziecko naśladuje żucie trawy przez krowy, wykonując ruchy zamkniętymi wargami we wszystkich kierunkach przeżuwania;. zabawę można łączyć z chodzeniem na czworakach i ćwiczeniami dźwiękonaśladowczymi [mu, mu, mu]
Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.

Zabawy ćwiczące podniebienie miękkie

Przeciągi – dziecko szeroko otwiera buzię i w takiej pozycji próbuje wciągnąć powietrze nosem, a wypuszczać ustami;
Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami;
Chory miś – opowiadamy o chorym misiu, dziecko ilustruje to opowiadanie, kaszleniem przy wysuniętym na brodę języku, kichaniem i wreszcie chrapaniem na wdechu i wydechu, gdy chory miś zasypia po przyjęciu leków;
Śpiący krasnoludek – ziewanie;
Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem;
Biedronka, parasol, sukienka itp. - przysysanie kolorowych kółeczek poprzez wciąganie powietrza przez rurkę i przenoszenie na obrazek biedronki...
Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu.

Przedstawione zabawy można łączyć z różnymi opowiadaniami. Wiele zależy od naszej pomysłowości i fantazji.

RSS | POLECANE STRONY www | Mapa strony